สัตตสติกักขันธก วรรณนา

วินิจฉัยในสัตตสติกักขันธกะ พึงทราบดังนี้ :-
บทว่า ภิกฺขุคฺเคน มีความว่า ภิกษุวัชชีบุตร ชาวเมืองเวสาลี นับ
ภิกษุทั้งหลายตามจำนวนภิกษุแล้ว จัดส่วนไว้มีประมาณเท่านั้น.
บทว่า มหิกา ได้แก่ หมอกในคราวหิมะตก.
บทว่า อวิชฺชานีวุตา ได้แก่ ผู้อันอวิชชาปิดบังแล้ว.
บทว่า โปสา ได้แก่ บุรุษ. ชื่อว่าผู้ชื่นชมนักซึ่งปิยรูป เพราะ
เพลินนัก คือ กระหยิ่ม ปรารถนาซึ่งปิยรูป.
บทว่า อวิทฺทสุ ได้แก่ ไม่รู้ ชื่อว่าผู้มีฐุลีด้วยธุลีคือราคะ. ชื่อว่า
ผู้เป็นเพียงดังมฤค เพราะเป็นผู้คล้ายมฤค. ชื่อว่าผู้มีตัณหาเครื่องนำไปสู่ภพ
เพราะเป็นไปกับด้วยตัณหาเครื่องนำไปสู่ภพ.
บาทคาถาว่า วฑฺเฒนฺติ กฏสึ โฆรํ มีความว่า ย่อมยังภูมิเป็น
ที่ทิ้งซากศพให้หนาขึ้นเนือง ๆ. ก็แลเมื่อยังภูมิเป็นที่ทิ้งซากศพให้หนาขึ้น
เนือง ๆ อย่างนั้น ชื่อว่าย่อมถือเอาภพใหม่ที่น่ากลัว คือว่าย่อมเกิดอีก ฉะนี้
แล.
ข้อว่า ปาปิกํ โน อาวุโส กตํ มีความว่า ผู้มีอายุ กรรมลามก
อัน เราทั้งหลายกระทำแล้ว.
บทว่า ภุมฺมิ นี้ ซึ่งมีอยู่ใน คำว่า กตเมน ตฺวํ ภุมฺมิ วิหาเรน
นี้ เป็นคำไพเราะ.